Τα 13 χαρακτηριστικά της αναβλητικότητας (από τον Άγγελο-Χάρη Αγγελάκη)
Τα 13 χαρακτηριστικά της «Αναβλητικότητας»
Η αναβλητικότητα, ή αλλιώς απραξία, αποτελεί ένα είδος συναισθηματικής φυλακής, μέσα στην οποία μπορεί να είναι κάποιος παγιδευμένος για ημέρες, μήνες, ή ακόμα και χρόνια. Όταν ένας άνθρωπος είναι αναβλητικός κατακλύζεται από συνεχή αισθήματα ανικανότητας, απογοήτευσης και “ανηδονίας”. Επιπλέον, η απραξία, η οποία αποτελεί ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά της κατάθλιψης, ασκεί άμεσες αρνητικές επιδράσεις στον ίδιο τον αναβλητικό άνθρωπο, ενώ επηρεάζει έμμεσα την οικογένεια, τους φίλους και τον στενό κοινωνικό του κύκλο. Στη συνέχεια ακολουθούν ορισμένα από τα συχνότερα γνωρίσματα της αναβλητικότητας:
- Αδιαφορία: Όταν η αναβλητικότητα έχει κυριεύσει κάποιον άνθρωπο, η δραστηριότητα που αναβάλει του φαίνεται ανούσια και βαρετή. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μειωθεί η ενεργητικότητά του και έτσι να νιώθει αβοήθητος και μη αποτελεσματικός.
- Ανημποριά: Ο αναβλητικός διακατέχεται συνήθως από μια προκατάληψη, σύμφωνα με την οποία πιστεύει πως δεν κατέχει τον έλεγχο και πως η έκβαση μιας κατάστασης εξαρτάται αποκλειστικά από εξωτερικούς παράγοντες όπως η τύχη και η μοίρα.
- Αυτοεκπληρούμενες προφητείες: Η αναβλητικότητα ωθεί τους ανθρώπους να μεγιστοποιούν το βάρος της υποχρέωσης που εκκρεμεί και την αναβάλλει. Η συγκεκριμένη υποχρέωση του φαίνεται τόσο τρομακτική με αποτέλεσμα να τη θεωρεί αδύνατη να ολοκληρωθεί. Έτσι, ο αναβλητικός, προκειμένου να αποφύγει την απογοήτευση, επιλέγει να μην προσπαθήσει καν.
- Εξαγωγή αυθαίρετων συμπερασμάτων: Οι φράσεις «Δεν μπορώ...» και «Θα το έκανα αλλά...» αποτελούν το αγαπημένο τροπάριο των αναβλητικών ανθρώπων. Οι αναβλητικοί είναι τόσο σίγουροι για την αποτυχία τους που πάντα επινοούν μια δικαιολογία.
- Ετικετοποίηση: Όποιος αναβάλλει, αυτομάτως καταδικάζει τον εαυτό του ως «κατώτερο», «βαρετό» και «τεμπέλη». Αυτού του είδους η αυτομαστίγωση, κάνει τον αναβλητικό να ταυτίζει τον εαυτό του με τις παραπάνω αρνητικές ποιότητες και, συνεπώς, τον κάνει να έχει όλο και λιγότερες απαιτήσεις από τον ίδιο.
- Υποτίμηση της ανταμοιβής: Ένας ακόμα λόγος για τον οποίο ο αναβλητικός τείνει να μην βγαίνει στην δράση, είναι επειδή πιστεύει πως η ανταμοιβή είναι μικρή και δεν αξίζει την προσπάθεια του. Έτσι, φοράει συνεχώς ένα ζευγάρι με παρωπίδες οι οποίες τον εμποδίζουν να εντοπίσει οτιδήποτε το θετικό.
- Τελειοθηρία: Ο αναβλητικός, όπως λέει η παροιμία, «πηγαίνει για τα πολλά και χάνει και τα λίγα». Συνεπώς, απογοητεύεται έντονα με αποτέλεσμα να πατάει «φρένο» κάθε φορά που σκέφτεται να ξεκινήσει μια νέα δραστηριότητα.
- Φόβος της αποτυχίας: Στη ζωή οι αποτυχίες και οι αναποδιές αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του προγράμματος. Ωστόσο, πολλές φορές ο φόβος της αποτυχίας μπορεί να μας παραλύσει. Ο αναβλητικός άνθρωπος επειδή φοβάται πως οι κόποι και οι προσπάθειές του θα πάνε χαμένες, επιλέγει να αποφύγει αυτή τη διαδικασία και να μην προσπαθήσει καν.
- Φόβος της επιτυχίας: Όταν κάποιος έχει παγιδευτεί στη φυλακή της αναβλητικότητας, η αυτοπεποίθηση του βρίσκεται στα τάρταρα. Έτσι, σε ενδεχόμενο επιτυχίας, αντί να αποδώσει τα επιτεύγματά του στις ίδιες του τις ικανότητες, συχνά θα τα αποδώσει στην τύχη. Αυτό με τη σειρά του θα δημιουργήσει το άγχος πως ο περίγυρός του θα έχει αυξημένες προσδοκίες και απαιτήσεις από τον ίδιο, γεγονός που μπορεί να βυθίσει τον αναβλητικό ακόμα πιο βαθιά στον λάκκο της απραξίας.
- Φόβος της αποδοκιμασίας: Ο αναβλητικός ζει με τον φόβο πως αν δεν είναι τέλειος οι άλλοι δεν πρόκειται να τον αποδεχτούν. Έτσι, κάθε φορά που σκοπεύει να ξεκινήσει κάτι καινούργιο, τρέμει πως με το παραμικρό λάθος θα βρεθεί στο επίκεντρο της κριτικής.
- Εξαναγκασμός και δυσαρέσκεια: Όποιος έχει τη τάση να αναβάλλει αισθάνεται πολλαπλάσια πίεση κάθε φορά που πρόκειται να ξεκινήσει κάτι. Αυτός ο εξαναγκασμός και η αίσθηση του «πρέπει», καθιστά αυτομάτως τη διαδικασία πολύ πιο δυσάρεστη και, έτσι, ο αναβλητικός κατακλύζεται από συναισθήματα δέσμευσης, αγανάκτησης, ενοχής και έντασης.
- Χαμηλή ανοχή στην απογοήτευση: Ο αναβλητικός τα θέλει όλα να γίνονται εδώ και τώρα. Συνεπώς, κάθε φορά που η προσδοκία αυτή δεν πραγματοποιείται εξοργίζεται, πανικοβάλλεται και νιώθει αδικημένος επειδή αδυνατεί να δεσμευτεί σε μια πιο μακροχρόνια διαδικασία.
- Ενοχή και αυτομομφή: Η αναβλητικότητα αποτελεί μια συνήθεια, η οποία γεννά ως φυσικό ακόλουθο την αίσθηση αδυναμίας και απογοήτευσης. Όταν κάποιος είναι βαθιά απογοητευμένος και νιώθει ανίκανος να κάνει το οτιδήποτε, τότε αυτομάτως χάνει και κάθε κίνητρο για να αγωνίζεται στην ζωή του.
Είναι σαφές πως η αναβλητικότητα και η απραξία αποτελούν έναν φαύλο κύκλο, ο οποίος περιορίζει τις δυνατότητες του κάθε ανθρώπου και επηρεάζει αρνητικά την αυτοεικόνα του. Η αναβλητικότητα μπορεί να παρομοιαστεί με ένα βαρίδι που κρεμάει από μόνος του ο άνθρωπος στον εαυτό του. Ωστόσο, κάθε άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να αφαιρέσει αυτό το βάρος από πάνω, γιατί «οφείλει» στον εαυτό του να είναι ενεργητικός, χαρούμενος και παραγωγικός.
(Ο Άγγελος-Χάρης Αγγελάκης είναι απόφοιτος ΕΚΠΑ, Ιστορία και Φιλοσοφία της Επιστήμης και τριτοετής φοιτητής Ψυχολογίας)
